Czym jest ekologia?
Nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, która opisuje zależności między organizmami oraz między organizmami i środowiskiem.
Co nazywamy niszą ekologiczną?
Określone wymagania życiowe organizmu.
Co składa się na niszę ekologiczną?
- Warunki środowiska
- Dostępność zasobów środowiska
- Powiązania organizmu z innymi organizmami
Co nazywamy siedliskiem?
Przestrzeń, w której występuje dany organizm.
Na podstawie jakich cech wyodrębnia się siedlisko?
- Geograficznych
- Klimatycznych
- Glebowych
Jakie rodzaje czynników środowiska wpływają na organizmy?
- Ożywione
- Nieożywione
Co należy do czynników ożywionych?
- Organizmy tego samego gatunku
- Organizmy innych gatunków
Co należy do czynników nieożywionych?
- Temperatura
- Wilgotność
- Nasłonecznienie
- Stężenie tlenu i dwutlenku węgla
- Zawartość soli mineralnych
- Ukształtowanie terenu
Czym jest tolerancja ekologiczna?
Zdolnością przystosowywania się organizmu do zmian środowiskowych.
Co to jest zakres tolerancji ekologicznej?
Zakres zmienności danego czynnika, w którym organizm jest w stanie przetrwać.
Co nazywamy optimum zakresu tolerancji ekologicznej?
Najkorzystniejszą wartość czynnika środowiska.
Co powoduje przekroczenie najwyższej lub najniższej tolerowanej wartości czynnika?
Zahamowanie procesów życiowych organizmu i jego śmierć.
Czym różni się występowanie gatunków o szerokich zakresach tolerancji od gatunków o wąskich zakresach tolerancji?
Gatunki mające szerokie zakresy tolerancji występują powszechnie, a gatunki o wąskich zakresach tolerancji występują na niewielkich obszarach.
Co jest najważniejszym czynnikiem decydującym o występowaniu organizmów?
Dostępność wody
Czym charakteryzują się organizmy wskaźnikowe?
Wąskim zakresem tolerancji ekologicznej wobec badanego czynnika.
Na co są szczególnie wrażliwe porosty?
Na zanieczyszczenie atmosfery dwutlenkiem siarki.
Co tworzy skalę porostową?
Porosty ustawione od najmniej do najbardziej wrażliwych na zanieczyszczenie atmosfery dwutlenkiem siarki.
Z jakich stref składa się skala porostowa?
- Strefa I (brak porostów)
- Strefa II (najbardziej odporne formy skorupiaste)
- Strefa III (skorupiaste i listkowate)
- Strefa IV (liczne listkowate)
- Strefa V (listkowate i nieliczne krzaczkowate)
- Strefa VI (listkowate i krzaczkowate)
- Strefa VII (przeważnie porosty krzaczkowate)
Co to jest populacja?
Grupa osobników należąca do tego samego gatunku, która żyje na określonym obszarze w tym samym czasie.
Co należy do charakterystycznych cech populacji?
- Liczebność
- Zagęszczenie
- Rozrodczość
- Śmiertelność
- Struktura przestrzenna
- Struktura wiekowa
- Struktura płciowa
Co określa liczebność?
Liczbę wszystkich osobników tego samego gatunku, znajdujących się na określonym obszarze w tym samym czasie.
Co określa zagęszczenie?
Liczbę osobników przypadających na jednostkę powierzchni lub objętość środowiska.
Na czym polega badanie zagęszczenia?
Na wyznaczeniu badanego obszaru i policzeniu wszystkich osobników danego gatunku, które się tam znajdują.
Jakie cechy populacji wpływają na jej liczebność?
- Rozrodczość
- Imigracja
- Emigracja
- Śmiertelność
Co to jest rozrodczość?
Liczba potomstwa wydawanego na świat w określonym czasie.
Od czego zależy liczba potomstwa wydawanego na świat?
- Dostępności pokarmu
- Częstotliwości przystępowania do rozrodu
Co określa śmiertelność?
Liczbę osobników danej populacji, które umarły w określony czasie.
Co wpływa na wielkość śmiertelności?
- Wiek osobników
- Stan zdrowia osobników
- Ilość pokarmu
- Obecność naturalnych wrogów
Co nazywamy emigracją?
Odłączenie się osobnika od populacji w celu poszukiwania pokarmu lub partnera do rozrodu.
Co nazywamy imigracją?
Dołączenie nowych osobników do istniejącej populacji.
Co nazywamy wędrówkami?
Okresowe przemieszania się organizmów.
Czym jest struktura przestrzenna?
Sposobem rozmieszczenia osobników na zajmowanym przez nie obszarze.
Jakie wyróżniamy rodzaje rozmieszczeń osobników?
- Losowe
- Równomierne
- Skupiskowe
Czym charakteryzuje się rozmieszczenie losowe?
- Osobniki żyją pojedynczo lub w grupach
- Osobniki znajdują się w różnych odległościach od siebie
- Może świadczyć o dobrych warunkach środowiskowych
Czym charakteryzuje się rozmieszczenie równomierne?
- Osobniki żyją w jednakowych odległościach od siebie
- Występują u niektórych gatunków roślin oraz zwierząt drapieżnych
Czym charakteryzuje się rozmieszczenie skupiskowe?
- Osobniki żyją w oddalonych od siebie grupach
- Występuje często u owadów
Jakie zalety ma życie w grupie?
- Uzyskanie znacznie większej ofiary przez polowanie w grupie niż w pojedynkę
- Łatwiejsza obrona terytorium oraz przed drapieżnikiem
- Wspólna opieka nad młodymi, która zwiększa szansę ich przeżycia
Jakie wady ma życie w grupie?
- Konflikty o pokarm
- Łatwiejsze rozprzestrzenianie się chorób i pasożytów
- Walki o dominację i partnerki
Co nazywamy strukturą płciową?
Stosunek liczby osobników żeńskich do męskich.
Co nazywamy strukturą wiekową?
Stosunek liczby osobników w poszczególnych okresach rozwoju.
Jakie główne okresy rozwojowe wyróżniamy w życiu każdego organizmu?
- Młodzieńczy — od narodzin do osiągnięcia dojrzałości płciowej
- Rozrodczy — od osiągnięcia dojrzałości płciowej do utraty zdolności do rozmnażania się
- Starości — od utraty zdolności do rozmnażania się do śmierci
Jakie wyróżniamy typy populacji?
- Rozwijająca się
- Ustabilizowana
- Wymierająca
Czym charakteryzuje się populacja rozwijająca się?
Przewagą młodocianych osobników
Czym charakteryzuje się populacja ustabilizowana?
Zbliżoną do siebie liczbą osobników w poszczególnych okresach rozwojowych.
Czym charakteryzuje się populacja wymierająca?
Znaczną przewagą osobników dojrzałych i starych.
Czym nazywamy działania antagonistyczne?
Zależności między organizmami, które przynoszą straty choć jednej ze stron.
Czym nazywamy działania nieantagonistyczne?
Zależności między organizmami, które nie przynoszą strat i przynajmniej jedna ze stron odnosi z nich korzyści.
Czym jest konkurencja?
Rywalizacją organizmów o te same, ograniczone zasoby środowiska.
Czym charakteryzuje się konkurencja wewnątrzgatunkowa?
Rywalizacją organizmów tego samego gatunku o te same, ograniczone zasoby środowiska.
Czym charakteryzuje się konkurencja międzygatunkowa?
Rywalizacją organizmów różnych gatunków o te same, ograniczone zasoby środowiska.
O co najczęściej konkurują rośliny?
- Dostęp do światła
- Dostęp do wody
- Dostęp do soli mineralnych
- Zwierzęta zapylające kwiaty
- Zwierzęta rozsiewające nasiona
O co najczęściej konkurują zwierzęta?
- Pokarm
- Dostęp do wody
- Partnera do rozrodu
- Terytorium
- Miejsce schronienia
Co może być skutkiem konkurencji wewnątrzgatunkowej?
- Podział przestrzeni na terytoria
- Ustalenie hierarchii w stadzie
- Śmierć słabszych osobników
Co może być skutkiem konkurencji międzygatunkowej?
- Wyparcie osobników jednego gatunku przez drugi
- Zmiana niszy ekologicznej
Czym jest drapieżnictwo?
Antagonistyczną zależnością międzygatunkową, która polega na tym, że jedne organizmy (ofiary) są pokarmem dla innych organizmów (drapieżników).
Jaką funkcję pełnią drapieżniki?
Dokonują selekcji, w wyniku której przy życiu pozostają organizmy zdrowe i silne, a giną osobniki chore i słabe.
Jakie cechy organizmów świadczą o ich przystosowaniu do drapieżnictwa?
- Długi ogon
- Smukłe ciało
- Duże płuca i obszerna klatka piersiowa
- Rozwinięte narządy zmysłów
- Szerokie nozdrza
- Ostre kły
- Dobrze umięśnione tylne kończyny
Jakie wyróżnia się sposoby polowania?
- Upodabnianie się do podłoża
- Tworzenie pułapek
- Udawanie rośliny
- Paraliżowanie ofiary
- Wzbudzanie zainteresowania
- Wabienie przynętą
- Skradanie się
- Atak z ukrycia
Jakie wyróżnia się sposoby unikania ataku drapieżnika?
- Ucieczka
- Upodabnianie się do groźnych gatunków
- Kamuflaż
- Substancje toksyczne w ciele
- Kolce
- Udawanie martwego
- Pancerz
Jaki przykładowy gatunek rośliny jest drapieżny?
Rosiczka
Co to jest roślinożerność?
Antagonistyczna zależność międzygatunkowa, w której roślinożerca zjada rośliny i odnosi z tego korzyści, a rośliny odnoszą straty.
Jakie składniki pokarmowe zawiera pokarm roślinożerców?
- Dużo celulozy
- Małą ilość białka
- Mało tłuszczów
Jakie znaczenie dla przyrody mają roślinożercy?
- Doprowadzają do śmierci lub uszkodzenia roślin
- Pobudzają rośliny do wzrostu przez zgryzanie
- Umożliwiają rozwój słabszym gatunkom przez skubanie traw
- Zapobiegają zarastaniu łąk
- Zjadając liście wysokich roślin, sprawiają, że do niskich warstw roślinności dostaje się więcej światła
- Przyczyniają się do zapylania kwiatów i rozsiewania nasion
Jakie wyróżniamy sposoby obrony roślin przed zjedzeniem przez drapieżniki?
- Wytwarzanie struktur obronnych (kolce lub ciernie)
- Odstraszanie za pomocą substancji chemicznych
- Kamuflowanie się
- Upodabnianie się do trujących roślin
Jakie cechy organizmów świadczą o ich przystosowaniu do roślinożerności?
- Specjalna budowa żołądka
- Wyspecjalizowane aparaty gębowe u owadów
- Specyficzne kształty dzioba u ptaków
- Dłuższe jelita
- Szerokie zęby
- Rozwinięte zmysły smaku i węchu
- Rozbudowana górna warga
Do czego rośliny wykorzystują roślinożerców?
Do rozprzestrzeniania nasion
Czym jest pasożytnictwo?
Zależnością międzygatunkową, w której jeden organizm (pasożyt) żyje kosztem drugiego organizmu (żywiciela).
Na jakie grupy dzielimy pasożyty?
- Zewnętrzne, znajdujące się na powierzchni ciała żywiciela
- Wewnętrzne, żyjące wewnątrz ciała swoich żywicieli
Jakie cechy organizmów świadczą o ich przystosowaniu do pasożytnictwa?
- Narządy czepne
- Duża ilość potomstwa
- Sposoby pobierania pokarmu
- Wytwarzanie substancji chemicznych
Jakie substancje chemiczne znajdują się w ślinie pijawki lekarskiej?
- Hirudyna
- Histamina
- Substancja znieczulająca
Czym charakteryzuje się tasiemiec uzbrojony?
- Przyczepia się do ścian jelita żywiciela za pomocą haczyków i przyssawek
- Nie posiada układu pokarmowego
- Wchłania substancje pokarmowe całą powierzchnią ciała
Czym charakteryzuje się wesz głowowa?
- Posiada krótkie odnóża z zakrzywionymi pazurkami
- Posiada gryząco-ssący aparat gębowy, za pomocą którego pobiera krew
- Złożone jaja przyczepia do włosów
Czym charakteryzuje się kleszcz?
- Przyczepia się do skóry za pomocą wydłużonego aparatu z ząbkami
- Posiada grzbieto-brzusznie spłaszczone ciało
Jakie znaczenie dla przyrody mają pasożyty?
- Osłabiają organizm żywiciela
- Zatruwają organizm żywiciela
- Przenoszą wiele chorób
- Przynoszą wiele strat w uprawach i hodowlach
Czym charakteryzują się zależności nieantagonistyczne?
Przynoszeniem korzyści przynajmniej jednej ze stron oraz niepowodowaniem żadnych strat.
Co zalicza się do zależności nieantagonistycznych?
- Mutualizm
- Komensalizm
Co nazywamy mutualizmem?
Związek przynoszący korzyści dla obu stron.
Jakie wyróżniamy rodzaje mutualizmu?
- Symbioza
- Protokooperacja
Czym charakteryzuje się symbioza?
- Inaczej nazywa się ją mutualizmem obligatoryjnym
- Jest związkiem między organizmami, który jest niezbędny do ich przeżycia
- Jeśli jeden z organizmów pozostanie bez pary, umiera
Czym charakteryzuje się protokooperacja?
- Inaczej nazywa się mutualizmem fakultatywnym
- Jest związkiem przynoszącym korzyści dla obu stron, ale nie jest warunkiem niezbędnym
Co jest przykładem symbiozy?
Zależność między grzybem a glonem w plesze porostu.
Co jest przykładem protokooperacji?
Związek między roślinami kwiatowymi a zapylaczami.
Czym jest mikoryza?
Rodzajem symbiozy, która jest zależnością między roślinami nasiennymi a grzybami.
Na czym polega zależność występująca między roślinami bobowatymi a bakteriami brodawkowymi?
- Bakterie brodawkowe żyją w brodawkach korzeni roślin
- Bakterie tworzą związki azotowe, z których korzystają rośliny
- Bakterie pobierają z roślin związki organiczne
Jaka zależność łączy bąkojady i bawoły?
Protokooperacja
Co to jest komensalizm?
Zależność, w której jeden organizm czerpie korzyści z obecności drugiego, przy czym nie szkodzi mu ani nie przynosi korzyści.
Czym jest ekosystem?
Zbiorem elementów ożywionych i nieożywionych, które na siebie wpływają.
Czym jest biocenoza?
Zbiorem elementów ożywionych, które tworzą ekosystem.
Czym jest biotop?
Zbiorem elementów nieożywionych, które tworzą ekosystem.
Co tworzą razem biocenoza i biotop?
Ekosystem
Jakie elementy należą do biocenozy?
- Rośliny
- Zwierzęta
- Grzyby
- Protisty
- Bakterie
Jakie elementy należą do biotopu?
- Powietrze
- Gleba
- Woda
- Skały
Jakie wyróżnia się rodzaje ekosystemów?
- Naturalne
- Sztuczne
Czym charakteryzują się ekosystemy naturalne?
- Powstały bez udziału człowieka
- Wpływ człowieka na nie jest ograniczony
Czym charakteryzują się ekosystemy sztuczne?
- Powstały w wyniku działania człowieka
- Są ciągle przekształcane przez człowieka
Do czego wykorzystuje się ekosystemy?
- Do pozyskiwania żywności
- Do pozyskiwania surowców
- Do niematerialnego użytkowania
Do czego wykorzystuje się ekosystemy?
- Do pozyskiwania żywności
- Do pozyskiwania surowców
- Do niematerialnego użytkowania
Czym jest sukcesja?
Procesem zmian zachodzących stopniowo w ekosystemie, który prowadzi do powstania ekosystemu o większej liczbie gatunków.
Jakie wyróżniamy rodzaje sukcesji?
- Pierwotna
- Wtórna
Kiedy mamy do czynienia z sukcesją pierwotną?
Podczas rozwijania się biocenozy w miejscu, w którym wcześniej nie było żadnych organizmów.
Kiedy mamy do czynienia z sukcesją wtórną?
Podczas rozwijania się biocenozy na terenie zmienionym przez człowieka lub przez czynniki takie jak pożar, lub powódź.
Co nazywamy zależnościami pokarmowymi?
Zależności międzygatunkowe, w których jeden organizm jest pokarmem innego.
Czym jest łańcuch pokarmowy?
Uporządkowanym ciągiem gatunków, w którym każdy organizm jest zjadany przez następny.
Czym są poziomy troficzne?
Grupy organizmów, które pozyskują pokarm w podobny sposób i zajmują te same miejsca w łańcuchach pokarmowych.
Jakie wyróżniamy poziomy troficzne?
- Producenci
- Konsumenci
Czym charakteryzują się producenci?
- Wytwarzają związki organiczne ze związków nieorganicznych
- Są nimi organizmy samożywne
Czym charakteryzują się konsumenci?
- Pozyskują związki organiczne z innych organizmów
- Są nimi organizmy cudzożywne
- Dzielimy je na trzy kategorie
Na jakie kategorie dzielimy konsumentów?
- Konsumenci I rzędu (roślinożercy)
- Konsumenci II rzędu (mięsożercy żywiący się roślinożercami)
- Konsumenci III rzędu (mięsożercy żywiący się mięsożercami)
Co oznacza, że ekosystem jest w stanie równowagi dynamicznej?
Liczba osobników i gatunków, które zajmują określone poziomy troficzne, utrzymuje się na stałym poziomie.
Dzięki czemu ekosystem jest utrzymywany w stanie równowagi?
Dzięki procesom naturalnej regulacji, które są związane z oddziaływaniem organizmów na siebie.
W jakich przypadkach dochodzi do zakłócenia równowagi w ekosystemie?
- Usunięcie z ekosystemu jednego z występujących tam gatunków
- Pojawienie się w ekosystemie obcego gatunku
Jakie ekosystemy są najbardziej narażone na zakłócenia równowagi?
Sztuczne
Czym jest krążenie materii?
Procesem krążenia pierwiastków w ekosystemie, między środowiskiem nieożywionym a organizmami.
W jaki sposób człowiek może zaburzyć obieg materii w ekosystemie?
Zwiększyć ilość soli mineralnych w glebie i wodzie poprzez stosowanie sztucznych nawozów.
Co wykorzystują rośliny do wytwarzania związków organicznych podczas fotosyntezy?
Energię słoneczną
W jaki sposób energia słoneczna jest przekształcana w energię wiązań chemicznych?
Podczas fotosyntezy roślin
Jak schematycznie przedstawia się przepływ energii w ekosystemie?
Energia słoneczna → Producenci → Konsumenci I rzędu → Konsumenci II rzędu → Konsumenci III rzędu
Co można przedstawić za pomocą piramidy ekologicznej?
Cechy ekosystemu oraz zależności, które w nim występują.
