Czym zajmuje się genetyka?
- Dziedziczeniem cech
- Zmiennością organizmów
Jak nazywamy cechy, które dziedziczy się po rodzicach?
Cechy dziedziczne
Czym są cechy niedziedziczne?
Cechami nabytymi w czasie życia, które nie są dziedziczone po rodzicach.
Jakie cechy należą do cech indywidualnych?
- Kolor oczu
- Rysy twarzy
- Wzrost
- Barwa głosu
Co nazywamy zmiennością gatunkową?
Istnienie różnic między osobnikami tego samego gatunku.
W jakich innych dziedzinach ma zastosowanie genetyka?
- Kryminalistyka
- Medycyna
- Archeologia
- Uprawa roślin
- Hodowla zwierząt
Co to jest informacja genetyczna?
Zapis cech dziedzicznych danego organizmu.
Co jest nośnikiem informacji genetycznej?
Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA)
Jak nazywamy odcinek DNA, który zawiera informacje o budowie białka?
Gen
Czym charakteryzuje się budowa DNA?
- Składa się z nukleotydów
- Nukleotydy łączą się w nić
- Jedna cząsteczka DNA składa się z dwóch równoległych, spiralnie skręconych nici
Z czego zbudowany jest pojedynczy nukleotyd?
- Cukier - deoksyryboza
- Reszta kwasu fosforowego
- Zasada azotowa
Jakie wyróżniamy zasady azotowe?
- Adeina
- Guanina
- Cytozyna
- Tymina
Co to jest sekwencja DNA?
Określona kolejność nukleotydów w nici DNA, od której zależą cechy organizmu.
Co nazywamy komplementarnością zasad azotowych?
Dopasowane ułożenie zasad azotowych w pary: adeina z tyminą i guanina z cytozyną.
Co jest najbardziej upakowaną strukturą DNA?
Chromosom
Ile chromosomów posiada człowiek?
46
Co to jest kariotyp?
Kompletny zestaw chromosomów dla danego gatunku.
Jak nazywa się połówka chromosomu podczas podziału komórki?
Chromatyda
Czym jest replikacja?
Procesem tworzenia kopii DNA.
Jak przebiega replikacja DNA?
- Rozdzielenie podwójnej helisy ma dwie pojedyncze nici
- Dołączenie wolnych nukleotydów do każdej nici
- Powstanie dwóch nowych nici (każda zawiera jedną starą i jedną nową nić)
Jaką komórką jest komórka macierzysta, a jaką potomna?
Komórka macierzysta ulega podziałowi i powstają z niej komórki potomne.
Czym charakteryzują się chromosomy homologiczne?
- Mają taki sam kształt
- Są takiej samej wielkości
- Zawierają geny warunkujące te samą cechę
Jak nazywamy komórki o podwójnym zestawie chromosomów?
Komórki diploidalne
Czym charakteryzują się komórki haploidalne?
Posiadają pojedynczy zestaw chromosomów.
Jakie komórki w ciele człowieka są haploidalne?
- Plemniki
- Komórki jajowe
Z jakich etapów składa się podział komórki?
- Podział jądra komórkowego
- Podział cytoplazmy
Jakie dwa rodzaje podziałów komórkowych występują w przyrodzie?
- Mitoza
- Mejoza
Czym charakteryzuje się mitoza?
- Komórka potomna ma taką samą liczbę chromosomów jak komórka macierzysta
- Podczas mitozy dochodzi do jednego podziału
Jakie znaczenie dla organizmu ma mitoza?
- Umożliwia wzrost ciała
- Umożliwia gojenie się ran
- Umożliwia produkcję komórek ciała
- Umożliwia rozmnażanie organizmom jednokomórkowym
Czym charakteryzuje się mejoza?
- Komórka potomna ma o połowę mniejszą liczbę chromosomów jak komórka macierzysta
- Podczas mejozy dochodzi do dwóch podziałów
Jakie znaczenie dla organizmu ma mejoza?
Dzieki niej możliwa jest produkcja gamet.
Co sprawia, że każda gameta jest niepowtarzalna?
Podczas powstawania gamet ma miejsce rekombinacja genetyczna, czyli mieszanie się genów od matki oraz od ojca (wymiana fragmentów DNA między chromosomami homologicznymi oraz ich losowego rozdzielenia między komórki potomne).
Kto stworzył podstawowe prawa dziedziczenia?
Gregor Mendel
Czym są allele?
Różnymi wersjami tego samego genu.
Jakie wyróżniamy rodzaje alleli?
- Dominujące
- Recesywne
Jakie są rodzaje organizmów diploidalnych?
- Heterozygoty dominujące
- Heterozygoty recesywne
- Homozygoty
Jakie rodzaje alleli posiada homozygota dominująca?
Dwa allele dominujące.
Jakie rodzaje alleli posiada homozygota recesywna?
Dwa allele recesywne.
Jakie rodzaje alleli posiada heterozygota?
Jeden allel dominujący i jeden allel recesywny.
Co to jest fenotyp?
Cechy organizmu, które powstają pod wpływem działania genów i środowiska, i które możemy zaobserwować.
Co to jest genotyp?
Zespół wszystkich genów w organizmie.
O czym mówi pierwsze prawo Mendla?
W każdej gamecie organizmu diploidalnego znajduje się jeden allel danego genu.
Do czego służy krzyżówka genetyczna?
Za jej pomocą można przewidzieć występowanie możliwych genotypów i wynikających z nich fenotypów potomstwa na postawie rodzaju produkowanych przez organizmy rodzicielskie gamet.
Jakie przykładowe cechy są dominujące u ludzi?
- Ciemne włosy
- Kręcone włosy
- Ciemny kolor oczu
- Piegi
- Dołki w policzkach
- Umiejętność zwinięcia języka w rurkę
- Odstające uszy
Od czego zależy płeć człowieka?
Od 23 pary chromosomów, zwanej chromosomami płci.
Jakie chromosomy płci występują u kobiet, a jakie u mężczyzn?
- U kobiet dwa chromosomy X
- U mężczyzn chromosom X i chromosom Y
Jak nazywają się chromosomy niezwiązane z płcią?
Autosomalne
Czym są cechy sprzężone z płcią?
Cechami, które nie dotyczą płci, ale są zlokalizowane w chromosomie X.
Co oznacza, że kobiety mogą być nosicielkami cech sprzężonych z płcią?
Kobieta może być heterozygotą recesywną i wtedy nie ujawnia się u niej cecha recesywna, ale może przekazać allel recesywny swojemu potomstwu.
Jakie przykładowe choroby nalezą do recesywnych chorób sprzężonych z płcią?
- Hemofilia
- Daltonizm
Jak dziedziczy się hemofilia?
- Głównie chorują mężczyźni
- Dziedziczą wadliwy allel po matce, która jest nosicielką
W jakich trzech odmianach występuje gen grupy krwi?
- IA — allel dominujący, warunkujący powstanie antygenu A
- IB — allel dominujący, warunkujący powstanie antygenu B
- i — allel recesywny
Jakie sześć genotypów warunkuje powstanie czterech grup krwi?
- IAIA
- IAi
- IBIB
- IBi
- IAIB
- ii
Według jakiej zasady dziedziczy się grupę krwi?
Pierwszego prawa Mendla
Czym jest czynnik Rh?
- Dotyczy on obecności antygenu D na powierzchni erytrocytów
- Jest dziedziczony jednogenowo
- Obecność czynnika warunkuje grupę krwi Rh+, a jego brak Rh-
Co to jest konflikt serologiczny?
Sytuacja, kiedy przeciwciała z krwi matki atakują krwinki czerwone płodu.
Kiedy może wystąpić konflikt serologiczny?
Kiedy matka ma grupę krwi Rh-, a ojciec Rh + i dziecko odziedziczy czynnik Rh+ po ojcu.
Jak środowisko wpływa na cechy fenotypowe?
W zależności od czynników środowiskowych i odmiennego trybu życia cechy fenotypowe mogą ulegać zmianie (np. masa ciała).
Co to jest mutacja?
Nagła, trwała zmiana w materiale genetycznym.
Na jakie grupy dzieli się mutacje?
- Mutacje genowe
- Mutacje chromosomowe
Czym charakteryzują się mutacje genowe?
- Są zmianami w kolejności sekwencji nukleotydów
- Powstają przez zamianę, usunięcie lub dodanie jednego/kilku nukleotydów
- Zazwyczaj powstają podczas replikacji
Czym charakteryzują się mutacje chromosomowe?
- Zmianami w budowie chromosomów (podwojenie, usunięcie fragmentu)
- Zmianami w liczbie chromosomów (niepoprawne rozdzielenie między komórki potomne)
- Występują zazwyczaj podczas mitozy lub mejozy
Jakie wyróżniamy czynniki mutagenne?
- Syntetyczne substancje w żywności
- Związki chemiczne zawarte w dymie papierosowym i spalinach
- Promieniowanie UV i X
- Toksyny grzybów pleśniowych
- Wirusy
Czym jest nowotwór?
Grupa komórek, która dzieli się w niekontrolowany sposób i nie działa tak, jak powinna. Często jest skutkiem mutacji.
Jakie wyróżniamy skutki mutacji?
- Nowotwory
- Choroby jednogenowe
- Zaburzenia chromosomowe
Jakie przykładowe choroby są jednogenowe?
- Mukowiscydoza
- Fenyloketonuria
Czym charakteryzuje się zespół Downa?
- Występowanie dodatkowego chromosomu nr 21
- Zwiększenie liczby chromosomów do liczby 47
- Charakterystyczny wygląd
- Nieprawidłowości w budowie narządów wewnętrznych
- Niepełnosprawność intelektualna
Czym zajmują się poradnie genetyczne?
Badaniem ryzyka wystąpienia chorób genetycznych u dzieci, których rodzice mogą być nosicielami.
Jakie badanie umożliwia wykrywanie chorób genetycznych u nienarodzonych dzieci?
Badanie prenatalne
