Co dzieje się w powieści "Syzyfowe prace"?

Szkoła podstawowa

Marcinek Borowicz zostaje oddany przez rodziców na naukę do szkoły w Owczarach pod opiekę pana Wiechowskiego. Jako wynagrodzenie za przygotowanie chłopca do egzaminów gimnazjalnych rodzina Borowiczów płaci nauczycielowi różnymi dobrami, takimi jak mąka czy ryby. W szkole Marcinek zdobywa podstawową wiedzę z języka rosyjskiego, co jest kluczowe przed zbliżającymi się egzaminami do gimnazjum w Klerykowie. Mimo iż Rosjanie traktują Polaków z góry i lekceważąco, młody Borowicz z sukcesem zdaje egzaminy i przenosi się na stancję u pani Przepiórkowskiej, potocznie nazywanej "starą Przepiórzycą".

Śmierć matki Marcina wprowadza cień smutku w jego życie, ale codzienność szkolna toczy się nieubłaganie dalej. Po wakacjach w szkole zmienia się dyrektor oraz nauczyciele, a Marcin stopniowo ulega rusyfikacji. Do klasy dołączają dwaj nowi uczniowie: ciężko pracujący Andrzej Radek i Bernard Zygier, który pobudza uczniowskie serca do odkrywania tożsamości narodowej i uczuć patriotycznych.

Marcin przeżywa swoją pierwszą miłość - zakochuje się od pierwszego wejrzenia w pannie Annie Stogowskiej, zwanej "Birutą". Ich miłość rozwija się bez słów, a poranne spotkania w parku nadają jej magiczny urok. Po zakończeniu roku szkolnego i wakacjach spędzonych w Gawronkach, Marcin wraca do Klerykowa jako dorosły mężczyzna. Po pomyślnie zdanej maturze pragnie odnaleźć swoją ukochaną, jednak dowiaduje się o jej przeprowadzce do Rosji. W tym smutnym okresie wsparcie oferuje mu przyjaciel, Andrzej Radek.